RATUJMY JEDYNY REZERWAT W GMINIE LIPNICA
(Apel ornitologów do wójta gminy Lipnica)

          Wobec docierających do nas informacji o szeroko zakrojonych planach lokalizacji kopalni kruszywa na terenie gminy Lipnica i po zapoznaniu się z dostępną dokumentacją dotyczącą lokalizacji i charakteru tych przedsięwzięć, pragniemy wyrazić nasze głębokie zaniepokojenie dostrzeżonym przez nas bardzo poważnym zagrożeniem dla dalszego istnienia cennego w skali ponadregionalnej zespołu siedlisk lęgowych ptaków jakim jest rezerwat "Ostrów Trzebielski" oraz jezioro Trzebielsk z otuliną.

          Mając świadomość tego, że decyzje samorządu związane z kopalniami mogą być podejmowane bez pełnej wiedzy o znaczeniu przyrodniczym terenów o których mowa, jak też bez pełnej wiedzy na temat potencjalnych konsekwencji lokalizacji tego typu inwestycji w pobliżu znajdujących się tu siedlisk fauny chronionej, kierujemy na Pańskie ręce prośbę o zapoznanie radnych z Rady Gminy Lipnica z treścią niniejszego pisma.

          Zakład Zoologii Akademii Pomorskiej w Słupsku prowadzi na tym terenie badania ornitologiczne od 15 lat, część z ich wyników została opublikowana w wydanej przez nas monografii p.t. "Ptaki terenów chronionych i wartych ochrony w środkowej części Pomorza". Od pięciu sezonów prowadzimy tam także szczegółowe badania nad ekologią sezonu gniazdowego ptaków wodnych. Dodatkowo w związku z przygotowywanym planem ochrony rezerwatu "Ostrów Trzebielski", w mijającym roku przeprowadzono także inwentaryzację fauny z innych grup systematycznych oraz inwentaryzację flory i stanu sieci hydrologicznej. Pragniemy zapoznać Państwa z najważniejszymi konkluzjami wynikającymi z naszych studiów, które, jak zakładamy, pozwolą Państwu lepiej dostrzec rangę i ponadregionalną wartość przyrodniczą tego terenu, jak również - zagrożenia wynikające z ulokowania w pobliżu inwestycji o charakterze górniczym.

          Większość gatunków ptaków gniazdujących nad jeziorem Trzebielskim i w rezerwacie posiada status zagrożonych w skali Europy, Polski oraz w skali Pomorza. Najcenniejszym spośród nich, gnieżdżącym się na wyspie regularnie od wielu lat, jest rybitwa rzeczna. Jest to gatunek figurujący w załączniku I Dyrektywy Rady Unii 79/409/EWG zwanej także "Dyrektywą Ptasią" (w załączniku tym figurują gatunki najbardziej zagrożone wyginięciem w skali Europy, stanowiące przedmiot największej troski Unii). Dodatkowo rybitwa rzeczna należy w naszym - w środkowopomorskim regionie do grupy gatunków najbardziej zagrożonych wyginięciem. W rezerwacie "Ostrów Trzebielski" znajduje się aktualnie największe lęgowisko tego gatunku na Pomorzu Środkowym.

          Poza rybitwą rzeczną, w rezerwacie, na jeziorze Trzebielskim lub w bezpośrednim jego sąsiedztwie znajdują się siedliska lęgowe czterech innych gatunków wymienionych w zał. I Dyrektywy Ptasiej: błotniaka stawowego, bąka, puchacza oraz derkacza. Dodatkowo trzy z wymienionych - puchacz, bąk i derkacz) figurują w polskiej czerwonej księdze zwierząt zawierającej najbardziej narażone na wymarcie w naszym kraju gatunki zwierząt. Dodajmy do tego, że gnieżdżą się tam cztery gatunki o statusie zagrożonych w Polsce - sieweczka rzeczna, krwawodziób, mewa pospolita i mewa srebrzysta. W przypadku mewy pospolitej wyspa należy do bardzo nielicznych lęgowisk tego gatunku na Pomorzu Środkowym, a w przypadku mewy srebrzystej - do nielicznych lęgowisk na śródlądziu. Dominującym liczebnie, a zarazem kluczowym elementem samego rezerwatu jest śmieszka, która tworzy tu największą na Pomorzu kolonię o liczebności ponad 6000 par lęgowych. Pomimo, że sama śmieszka jest gatunkiem niezagrożonym w Europie, to jej obecność na wyspie warunkuje występowanie wymienionych wcześniej gatunków skrajnie rzadkich i zagrożonych w krajach Unii, a także szeregu innych gniazdujących tam gatunków ptaków wodnych (płaskonos, krakwa, czernica, krzyżówka, głowienka, wodnik, kokoszka). Ewentualne ustąpienie śmieszki z tego terenu uniemożliwi gniazdowanie prawie wszystkich wymienionych wcześniej gatunkom a tym samym spowoduje całkowitą marginalizację znaczenia jez. Trzebielsk jako obiektu ważnego w krajowym systemie ochrony ptaków.

          Wyniki uzyskane w ostatnich trzech latach wskazują na spadek liczebności wszystkich gatunków gniazdujących na wyspie. Główną przyczyną tego zjawiska są wysokie straty wśród osobników dorosłych, jaj i piskląt powodowane przez drapieżniki. Zespół drapieżników zdobywających pokarm na wyspie, który tworzyły w przeszłości - w fazie wzrostu liczebności koloni - jedynie rodzime drapieżniki, został w ostatnich latach wzbogacony o norkę amerykańską i co raz częściej przedostającego się na wyspę ze stałego lądu - jenota. Od strony południowej, rezerwat dzieli od lądu zaledwie kilkudziesięciometrowy pas wody, miejscami o głębokości zaledwie 0,5 m. W okresach bezdeszczowych poziom wody obniża się o 10-15 cm, co ułatwia docieranie na wyspę jenotowi. Jakikolwiek dalszy spadek poziomu wody w okresie lęgowym spowoduje, że wyspa w praktyce stanie się półwyspem, a zespół drapieżników wzbogaci się o kolejne gatunki czworonogów - lisa, dzika, tchórza, kamionkę oraz drapieżniki antropogeniczne (wałęsające się psy i koty). Oznaczać to będzie katastrofalny spadek liczebności wszystkich wymienionych wcześniej gatunków ptaków aż do całkowitego unicestwienia miejscowych populacji gniazdowych. Dyskusji może podlegać jedynie to, czy całkowite zniszczenie lęgowisk nastąpi w ciągu jednego, czy kilku sezonów lęgowych.

          Stąd też lokalizacja i zakres planowanych przedsięwzięć wydobywczych położonych w bezpośredniej zlewni jeziora bądź też w strefach o nierozpoznanych powiązaniach hydrologicznych ze zbiornikami wodnymi tworzącymi spójny system z jeziorem Trzebielskim budzi nasze ogromne zaniepokojenie. Planowane poziomy wydobywcze często przecinają warstwy wodonośne, a rzędne tych poziomów schodzą poniżej rzędnej poziomu lustra wody jez. Trzebielsk i innych okolicznych jezior. Nie do przyjęcia jest, że założenia projektów opisujące oddziaływanie na środowisko nie zawierają absolutnie żadnej analizy wpływu inwestycji na poziom wód gruntowych oraz poziom lustra wody jezior (Trzebielsk, Lipionek i Głęboczek) a także bardziej bezpośredniej oceny wpływu inwestycji na chronioną Dyrektywami Unijnymi faunę i jej siedliska. Bowiem naszą troskę budzi także brak analizy ewentualnego wpływu eksploatacji piasku i żwiru na żyzność i przejrzystość wody w jeziorze Trzebielsk. Woda wypompowywana z wykopów co najmniej w części, drogą pośrednią trafiać będzie do jeziora. Należy zakładać, że zawierać będzie materiał organiczny i nieorganiczny wypłukany w procesie technologicznym lub przez opady atmosferyczne ze złoża i zwałowanej gleby. Zwiększenie żyzności zbiornika lub/i pogorszenie przejrzystości wody w jeziorze będzie wpływał negatywnie na możliwości żerowania rybitwy rzecznej i możliwości pokarmowe dorastających piskląt śmieszki. Eutrofizacja spowoduje także stopniową sukcesję roślinności i wypłycanie się wspomnianego przesmyku łączącego brzeg z wyspą, co będzie skutkowało takimi samymi konsekwencjami jak obniżenie się poziomu wody w jeziorze. Ze względu na rozległość obszaru eksploatacji obejmującego w znacznej części tereny rolnicze stanowiące żerowiska śmieszki, nie można także bagatelizować skumulowanego wpływu zaniechania uprawy tak znacznych powierzchni gruntów ornych na możliwości żerowania śmieszek w pobliżu zbiornika.

          Jezioro Trzebielsk i okolice są także miejscem występowania innych ważnych priorytetowych gatunków zwierząt i siedlisk chronionych przez prawo Polskie i dyrektywy Unii.

          Podsumowując, zważywszy na powiązania ekologiczne i fizjograficzne, nie tylko sam rezerwat - wyspa jeziora Trzebielsk - ale także tereny wokół jeziora mają ponadregionalne znaczenie dla krajowego systemu ochrony przyrody i zniszczenie ich skutkować będzie zubożeniem bioróżnorodności regionu - dziedzictwa jakie w myśl prawa europejskiego i koncepcji zrównoważonego rozwoju mamy zachować dla przyszłych pokoleń. Odpowiedzialność za to dziedzictwo spoczywa nie tylko na członkach społeczności lokalnych.

          Głęboko wierzymy, że wszystkie przedstawione przez nas informacje ułatwią Panu i członkom Rady podejmowanie rozważnych decyzji, które pozwolą zachować jedno z najważniejszych w województwie miejsc gniazdowania ptaków wodno-błotnych.

Dr Jacek Antczak
Dr Adam Mohr
Dr Brygida Pakuła
Zakład Zoologii IBiOŚ
Akademii Pomorskiej w Słupsku
ul. Arciszewskiego 22b
76-200 Słupsk

Komentarz redakcji

          W tym miejscu zwracamy się do mieszkańców Lipnicy aby nie stali z boku i nie przyglądali się biernie poczynaniom władz gminy Lipnica. Mając na myśli "władze gminy Lipnica" nie ograniczajmy się tylko do tych, którzy zajmują najwyższe stanowiska w gminie. Nie zapominajmy, że o rozwoju gminy, ale też o ochronie jej najcenniejszych walorów decydują również radni, którzy zostali wybrani, aby służyć i reprezentować wszystkich mieszkańców, a nie po to aby dbać wyłącznie o własne interesy. Decyzja o otwarciu kolejnej kopalni na terenie gminy, tym razem w sołectwie Lipnica, nie może zapaść ani w zaciszu gabinetu Wójta, ani na sali obrad Rady Gminy. To my wszyscy mamy zdecydować, czy nasze sołectwo będzie zapraszać ludzi z całej Polski pięknem krajobrazu i unikatowym rezerwatem przyrody, czy też będzie odstraszać hałasem, pyłem i zniszczonym środowiskiem naturalnym. Pamiętajmy też o oświadczeniu jakie rok temu złożył nam na zebraniu wiejskim wójt gminy Rafał Narloch: "To ważna społecznie sprawa. Zorganizujemy referendum. Jego wyniki będą dla nas wiążące".
          6 października na stronie Biuletynu Informacji Publicznej Urzędu Gminy w Lipnicy ukazało się: "Obwieszczenie o wszczęciu postępowania i wystąpienia do organów współdziałających w sprawie wydania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach zgody na realizację przedsięwzięcia dla Lip-Tor sc." (http://bip.lipnica.pl/upload/864/obwieszczenie_30,09,2008.pdf). Pomijając fakt, że pismo datowane jest 30 września a oficjalnie ukazało się dopiero tydzień później, mamy jeszcze czas aby na ręce Wójta Gminy i Przewodniczącego Rady Gminy składać protesty przeciwko umiejscowieniu kopalni kruszywa w bezpośrednim sąsiedztwie cennego układu hydrologicznego, jaki stanowi Błoto Wołkosk, Jezioro Lipionek i Jezioro Trzebielsk z jedynym na terenie gminy rezerwatem przyrody "Ostrów Trzebielski".

--> Komentarze na forum